C Programlama

Kısa bilgiler ve örnekleri içermektedir.

1. Giriş
2. Kontrol Yapıları
3. Döngüler
4. Diziler
5. Fonksiyonlar
6. İşaretçiler (Pointers)
7. Yapılar (Structures)
8. Dosya İşlemleri

1. Giriş

1, 2, 3 ve 4. örnekler bu bölümle ilgilidir.

C, genel amaçlı bir programlama dilidir ve 1972 yılında Dennis Ritchie ve Brien Kernighan tarafından Bell Labs’da geliştirilmiştir. Ritchie ve Kernighan “The C Programming Language” adlı kitaplarında bu dilin geniş bir anlatımı yapmış ve kullanımını açıklamışlardır.

Genel C kod yapısı

#include <kutuphane.h>
int main(){
 ...
 return 0;                
}

burada #include, kodumuzda kullandığımız hazır komutların kütüphanelerini çağırmamızı sağlar. int main(){...} kısmı ana kodumuzu barındıran bölümdür. Program çalıştırıldığında ilk olarak bu bölüm çalışır. return 0; ise 0 değeri döndüren bir koddur. Böylelikle programın sonlandığını belirtir.

İlk program

/* Ekrana 
"Merhaba Dünya"
yazısı bastırılacak */
#include <stdio.h> //Standard girdi çıktı kütüphanesi ekleniyor
#include <locale.h> //Dil kütüphanesi
int main()
{
    setlocale(LC_ALL,"Turkish");  //Türkçe karakter desteği için girilen komut
    printf("Merhaba Dünya!");   //Yazdırma komutu
    return 0; //Programın bittiğini belirtir
}

/* ile başlayıp */ ile biten bölümlere yorum bloğu denir. // ile başlayan bölümler ise yorum satırlarıdır. Yorum blokları içerisindeki her satır yorum olarak belirtilir, yorum satırı ise sadece satırda tanımlıdır ve alt satıra geçildiğinde kendiliğinden yorum dışına çıkar. Bu bölümlerde yazdıklarınız program tarafından görülmezler.

Türkçe karakterlerin kullanılması için locale.h kütüphanesi yüklenip içerisinden Türkçe desteği çekilmelidir. Kodlarınızda Türkçe karakter kullanmak isterseniz bu örnekteki gibi kullanabilirsiniz.

Kod derleme ve çalıştırma

C kodlarını terminalden derlemek için:

gcc -o program programismi.c

komutu kullanılır. Burada "program" ve "programismi" sadece göstermek için kullanılmış isimlerdir. .c uzantılı dosyanızın adı ve sizin programa vermek istediğiniz ada göre değiştirilebilirler.

Daha sonra derlenen program,

./program

komutu ile çalıştırılır.

Değişkenler

C dilinde kullanılan önemli değişkenler aşağıdaki gibidir:

int   : tamsayı       (4 byte)
double: kesirli sayı  (8 byte)
float : kesirli sayı  (4 byte)
char  : harf          (1 byte)

ve

int a=5;
double b=2.4;
float c=7.3;
char d='A';

şeklinde tanımlanırlar. Bu tanımlamalardan sonra a, b, c veya d her çağırıldıklarında karşılarındaki değerleri getirirler.

Tip Dönüştürme

Bir değişkenin tipinin başka bir değişken tipine çevrilmesi işlemidir. Örneğin karakter tipli bir değişken tanımlandıktan sonra tamsayı tipine çevrilebilir. Bu durumda içerideki karakter bilgisi kaybolup yerine o karakterin ASCII tablosundaki sayısal değeri işlenecektir. Yine kesirli sayı tipli bir veri tamsayı tipine dönüştürülebilir. Bu durumda ise sayının sadece tamsayı olan kısmı alınıp diğerleri alınmayacaktır.

Kod içerisinde

char c ='A'
double d = 8.987;
int a = (int)c;
int b = (int)d;

şeklinde tnaımlanırlar.

Matematiksel işlemler

+,-,*,/ operatörleri sırasıyla toplama, çıkarma, çarpma ve bölme işlemlerini gerçekleştirirler. Kod içeriisnde ise

int a=24;
int b=4;
int toplama, cikarma, carpma, bolme;

toplama = a + b;
cikarma = a - b;
carpma = a * b;
bolme = a / b;

Şeklinde kullanılırlar.

a++ : a'yı 1 arttırır (a = a + 1 ile aynı anlamdadır)
a-- : a'yı 1 azaltır (a = a - 1 ile aynı anlamdadır)
a += 5 : a'yı 5 arttırır (a = a + 5 ile aynı anlamdadır)
a -= 6 : a'yı 6 eksiltir (a = a - 6 ile aynı anlamdadır.)
a *= 3 : a'yı 3 ile çarpar (a = a * 3 ile aynı anlamdadır.)
a /= 4 : a'yı 4 e böler (a = a / 4 ile aynı anlamdadır.)

% operatörü modül'ü bulan operatördür. A % B işlemi A'nın B'ye bölümünden kalanı verir.

** operatörü üs alan operatördür. A ** B işlemi A üssü B olur ve A nın B tane A ile çarpımını verir.

Özel matematiksel fonksiyonların kullanımı için math.h kütüphanesinin çağırılması gerekmektedir. bu kütüphane çağırıldıktan sonra sqrt() fonksiyonu ile karekök alma işlemleri (sqrt(A) şeklinde kullanılır) ve pow() fonksiyonu ile üs alma işlemleri (pow(A,B)) şeklinde kullanılır ve A nın B üssü iişlemini yapar) gibi fonksiyonlar kullanılabilir.

Ekrana yazı yazdırma ve kullanıcıdan veri alma

Ekrana yazı yazdırmak için printF() fonksiyonu, kullanıcıdan veri almak için ise scanf() fonksiyonu kullanılır.

**`printf()`:**

Sadece ekrana yazı bastırılmak istendiğinden printf fonksiyonu,

printf("Yazılmak istenen");

şeklinde kullanılabilir. Ancak çoğu zaman ekrana bazı değişkenleri de yazdırmak isteriz. Bunun için ise verileri belirli formatlama yöntemleri ile kullanmamız gerekir. Örnek olarak eğer integer bir a değerini bastırmak istiyorsak:

printf("a değeri: %d",a);

şeklinde tanımlamamız gerekir. Burara %d ile gösterilen kısım, printf() fonksiyonuna ekrana bastırılacak a değişkeninin yerini ve formatını belirtir. Integer değerler için %d olarak kullanılır. Diğer formatların kullanımı da aşağıda verilmiştir.

int   : %d
double: %lf
float : %f
char  : %c

Eğer kesirli bir sayıyı ekrana bastırırken virgülden sonra sadece 2 basamak almak istiyorsak:

printf("a değeri: %.2f",a);

gibi bir kullanım yapabiliriz. Gelecek değişkenin formatını belirttiğimiz bölümde nokta koyup sonra kaçıncı basamağa gitmek istediğimizi belirtebiliriz.

printf() içerisinde tırnak içinde yazı ile birlikte kullanılan özel tanımlar da vardır.

\t : sonrasında bir tab kadar boşluk bırakır \n : sonrasında alt satıra geçilir \a : bir ses çıkarır (sistemde öntanımlı hata sesi)

**`scanf()`:**

Bu fonksiyon kullanılırken önce tırnak işareti içerisinde alınacak değişkenin formatı belirtilir. Daha sonra ise & kullanılarak değişkenin hangi adreste saklanacağı bilgisayara tanımlanır (Pointers bölümünde ayrıntısı verilecektir).

scanf("%d",&a);

2. Kontrol Yapıları

5, 6, 7, 8, 9, ve 10. örnekler bu bölümle ilgilidir.

== : eşittir
!= : eşit değildir
|| : veya
&& : ve
!(ifade) : ifadenin değili

if, if else, else

if yapısı, beklenen koşullar sağlandığı sürece içindeki işlemlerin yapıldığı kalıplardan oluşur. Eğer koşul sağlanmıyorsa yapıya girilmez ve o bölüm atlanır.

if(koşul1){
    yapılacak işlemler;
}
else if(koşul2){
    yapılacak işlemler;
}
else if(koşul3){
    yapılacak işlemler;
}
. . .
else(koşulN){
    yapılacak işlemler;
}

şeklinde kullanılır.

switch-case

switch-case yapısı seçenekler üzerinden çalışır. Her seçenek için farklı işlemler atanır ve hangi seçenek gelirse onun işlemleri yapılır.

switch (secenekler){
    case secenek1: 
        yapılacak işlemler ; 
        break;
    case secenek2: 
        yapılacak işlemler ; 
        break;
	. . .
    default: yapılacak işlemler;
}

break, yapıdan çıkılmasını sağlar.

continue, ifade sağlanıyorsa döngünün başına gönderir.

goto, önceden tanımlanmış bir noktaya sıçramayı sağlar.

3. Döngüler

11, 12, 13, 14, 15, 16, 17 ve 18. örnekler bu bölümle ilgilidir.

while

while, parantez içerisindeki ifade sağlanıyorsa içerisindeki işlemleri gerçekleştirir. Daha sonra tekrar başa döner ve işlemlerden sonra tekrar ifadenin sağlanıp sağlanmadığını test eder. Eğer hala sağlanıyorsa işlemler tekrar yapılır. İşlemler ifadeyi bozana kadar döngü bu şekilde devam eder.

while(ifade){
    yapılacak işlemler;
}

do-while

do-while döngüsünde önce içerisindeki işlemler yapılır ve işlemler bitirdikten sonra while içerisindeki koşul test edilir. Koşul sağlanıyorsa tekrar do’ya dönülür, aksi halde döngüden çıkılır.

do{
    yapılacak işlemler;
}while(ifade);

for

for döngüsü de while gibi içindeki şart sağlandığı sürece döngüye devam eder. Şart bozulduğunda döngüden çıkılır. while’den farklı olarak kesin bir ifadeyi test etmez ve değişken bir ifade kullanır. Kendi şartını kendi içerisindeki işlemle değiştirir.

for(i=0;i<#;i++){
    yapılacak işlemler;
}

4. Diziler

19, 20, 21, 22 ve 23. örnekler bu bölümle ilgilidir.

Diziler aslında içerisinde birden fazla değer tutan değişken tipleridir.

int dizi[4] = {1,2,3,4};

şeklinde tamsayı dizileri oluşturulabilir. Daha sonra içerisindeki değerlere ulaşılmak indislerden yararlanılır. Örneğin bu dizideki 1 değeri dizinin 0. değişkenidir (diziler 0'dan başlar) ve dizi[0] şeklinde kullanılır. Yine dizinin bir değerini değiştirmek istersek de benzer şekilde indislerden yararlanırız. örneğin 3. değerini 5 yapmak istersek dizi[3] = 5 şeklinde değer atarız.

Boş bir dizi oluşturmak için ise int dizi[]; şeklinde tanım yapılabilir.

Not: int ifadesi göstermek için kullanılmıştır. Yerine diğer sayı tipleri de gelebilir.

Karakter dizileri

Karakter dizileri de benzer şekilde tanımlanır. Sadece küçük bir farkları vardır.

char dizi[4] = {'a','l','i'};

Görüldüğü gibi karakter dizilerinde içerideki eleman sayısından bir fazla sayıda indis belirlenir. Bunun nedeni RAM'in karakter dizisinin bittiğini anlaması için dizi sonuna \0 diye bir elemanın atılmasıdır. Bu nedenle dizi bir eleman fazla olur.

Karakter dizilerinin elemanlarını tanımlamak için,

char dizi[4]="ali";

şeklinde daha kolay bir yol da kullanılabilir.

Karakter dizileri string diye de adlandırılır. Stringleri scanf fonksiyonu ile alabilmek için %s formatı kullanılır. Böylelikle eleman eleman değil de bütün olarak alınabilirler.

scanf("%s",(char*)&dizi);

Karakter dizilerini kullanıcıdan alırken kullanılacak daha iyi bir yöntem de mevcuttur. Bu yöntem `gets()` fonksiyonudur ve

gets(dizi);

şeklinde yine karakter dizisini ekrana basmak için daha kolay bir yol olan `puts()`

puts(dizi);

şeklinde kullanılır.

Çok Boyutlu Diziler

int dizi[#1][#2]. . .;

şeklinde tanımlanan dizilerdir (#'lar yerine sayı gelecektir). #1 dizi içinde kaç bölüm olduğunu (matrislerde sütun sayısını), #2 ise her bölümün elemanını (satır sayısını) belirtir. Ulaşılmak istenen değer için 2 indis kullanılır. Bir örnekle gösterecek olursak,

int dizi[3][2] = {{1,2},{3,4},{5,6}};

Şeklinde tanımlanan dizide 5 sayısı dizi[2][0] elemanı olur.

5. Fonksiyonlar

24 ve 25. örnekler bu bölümle ilgilidir.

int main() dışında tanımlanan ve int main() içerisinde çağırıldığında bi takım işlemler ve/veya sonuç ile gelen yapılardır.

void fonksiyonu

Boş değer döndüren fonksiyonlardır. Fonksiyon sonucu bir değere dönmez ve sadece içindeki işlemler yapılır.

void fonksiyon(){
   yapılacaklar;
}

şeklinde oluşturulur.

Değer döndüren fonksiyonlar

Değer döndüren fonksiyonlar dönecek değere bağlı bir tiple tanımlanırlar.

Örneğin

int carpma(int x, int y){
   return x*y;
 }

fonksiyonu 2 değer ile çağırılır ve çıktı olarak değerlerin çarpımını döndürür.

Recursive fonksiyonlar

İçerisinde kendisini çağıran fonksiyonlardır.

Örnek:

int faktoriyel(int sayi){
   if(sayi<=1){
      return 1;
   }
   else{
      return sayi*faktoriyel(sayi-1);
   }
}

Burada faktöriyel kendisine gelen sayıyı bir azaltarak tekrar kendi içine göndermektedir. Böylelikle sayı 1 olana kadar her seferinde bir azaltılıp önceki değerle çarpılarak sayının faktöriyeline ulaşmaktadır.

Standart kütüphane fonksiyonları

String'ler için işlemleri kolaylaştıran fonksiyonlardır.

strlen(string): içindeki string'in boyutunu verir.

strcpy(string1,string2): string2'yi string1 içine kopyalar.

strncpy(string1,string2,#): string2'yi #. elemandan itibaren string2'ye kopyalar.

strcat(string1,string2): string1'in ardına string2'yi ekler.

strrev(string): string'in harf sırasına göre tersini alır.

strcmp(string1,string2): iki string'i karşılaştırır. eğer eşitlerse 0, string1 alfabetik olarak string2'den büyükse <0, string2 alfabetik olarak string1'den büyükse >0 değeri verir.

6. İşaretçiler (Pointers)

26. örnek bu bölümle ilgilidir.

Bir pointer ana bellekte bir adres belirtir ve * ile tanımlanır.

Örnek:

int sayi = 5;
int *adres;
adres = sayi;

adres değişkeni bilgi olarak sayi değişkeninin RAM'deki yerini alır bu nedenle sayi'nın kendisi gibi 5'e eşit değildir. 5'e eşit olan RAM'de o adreste saklanan veriyi alan *adres ifadesi olur.

Dinamik bellek yönetimi

malloc

RAM'de yer ayırma işlemi yapar (ayrılan yerdeki eski veriyi silmez).

int *alan = malloc(miktar*size);

şeklinde alınır. size içeri girilecek değişkenin RAM'de kaplayacağı alanı (Örneğin int için 4 byte), miktar ise o veri tipinden kaç tane alınacağını belirtir.

calloc

RAM'de yer ayırma işlemi yapar (ayrılan yerdeki eski veriyi siler).

int *alan = calloc(miktar*size);

realloc

Ayrılan alanı yeniden boyutlandırır.

alan = realloc(alan,miktar*size);

free

Ayrılan alanı RAM'e geri verir.

free(alan);

7. Yapılar (Structures)

27. örnek bu bölümle ilgilidir.

Birbiri ile ilişkili olan değerlerin bir arada tutulmasını sağlarlar. int main() dışarısında tanımlanırlar (fonksiyonlar gibi). Genel yazılımı

struct yapi{
  . . .
}elemanlar;

şeklindedir. elemanlar bölümünde yapı elemanları tanımlanırken öntanımlı (default) değerleri de atanabilir. . . . olan bölümde ise yapının özellikleri (mesela insan isimli bir yapı için yaş, cinsiyet, boy, kilo... gibi özellikler) belirlenir.

Yapı tanımlandıktan sonra int main() içerisinde elemanlarının özellikleri

eleman.ozellik = ##;

şeklinde tanımlanabilir.

8. Dosya İşlemleri

Dosya Açma ve Kapama

FILE *dosya;
dosya = fopen("dosya_yolu/dosya.txt","MOD");
...
fclose(dosya);

FILE *dosya, bir dosya adlı bir pointer atanıp dosya fopen() ile açılır. Ardından işlemler bitince fclose() ile açılmış olan dosya kapanır.

MOD ile verilen yer dosyanın açılma modudur ve bu modlar altta listelenmiştir.

r: sadece okuma

w: sadece yazma (içeriği silerek başlar)

a: ekleme modu

Dosyaya yazma işlemleri

Dosya yazımında iki farklı yöntem vardır. Bunlardan ilki fprintf() fonksiyonudur. Bu fonksiyon printf() ile aynı şekilde tanımlanır. Tek farkı ekrana değil de dosyaya yazdırmasıdır.

Diğer bir yol ise karakter yazımında kullanılan fputc() fonksiyonudur. Tek bir karakter yazmaya yarar.

fputc('A',dosya);

fputc() fonksiyonu fputs() şeklinde kullanılırsa puts()'un dosya işlemlerinde kullanılan halini verir.

Dosya okuma işlemleri

Doya okumada da yazmada olduğu gibi iki yöntem mevcuttur.

İlki fscanf() fonksiyonudur. Bu fonksiyon scanf() ile aynı şekilde tanımlanır ve dosyadan veri almaya yarar.

Diğer yol ise karakter alırken kullanılan fgetc() fonksiyonudur. Tek bir karakter almaya yarar.

fgetc(dosya);

fgetc() fonksiyonu fgets() şeklinde kullanılırsa gets()'in dosya işlemlerinde kullanılan halini verir.

Dosya kontrol işlemi

while(karakter!=EOF){
  ...
}

kontrolü dosyanın sonuna gelinmediği sürece (EOF= end of file, dosya sonu) işlemlerin yapılmasını sağlar.

---